Spacer historyczny w Kowalu – Stare Miasto

spacer historyczny
w kowalu
- sTARE MIASTO

Magistrat – dom drewniany z początku XX wieku, przed wojną pełnił funkcję domu starców, a następnie, do 1935, magistratu miasta. W późniejszym czasie znajdował się tu ośrodek zdrowia. Obecnie budynek komunalny.

Młyn i olejarnia – pozostałości budownictwa drobnego przemysłu przetwórczego z początku XX wieku. Młyn wraz z zachowanymi urządzeniami. Obecnie prywatna własność p. Wandy Kudelskiej.

Księżówka – dom mieszkalny p. Stankiewiczów. Obiekt wybudowany przez Leona Stankiewicza, znanego w regionie działacza ruchu ludowego, poety, twórcy słynnej „Kapeli spod Kowala”, autora tomiku poetyckiego „Co mi moja gwiazda gada”. Obecnie w księżówce mieszka Elżbieta Stankiewicz, pracująca wcześniej w łódzkiej wytwórni filmów animowanych SEMAFOR, razem z zespołem uzyskała m.in. w 2007 r. Oscara za film „Piotruś i wilk”. Wcześniej mieszkał tu Jan Stankiewicz, nauczyciel, poeta, działacz kulturalny.

Dom rejenta – dawny dom wybudowany w stylu dworkowym znanego rejenta Teodora Gizińskiego. Jego syn Witold, inż. i oficer AK, zginął w Powstaniu Warszawskim. W początkowym okresie okupacji hitlerowskiej mieszkał tu piastujący funkcję burmistrza Ottomar Piper, osoba, której przypisuje się uratowanie kościoła kowalskiego przed rozbiórką i pomoc prześladowanym przez Niemców Polakom i Żydom. Później mieściło się tu przedszkole, obecnie DPS.

Kościół św. Fabiana i św. Sebastiana. Na ul. Tylickiego 150 kroków na południe od kościoła św. Urszuli od XVII (prawdopodobnie) do 1823 r. istniał tu kościół wraz ze szpitalem (przytułkiem dla ubogich). Były to obiekty drewniane.

Wójtówka – na tzw. Starym Mieście (obecnie ul. Tylickiego) znajdował się obiekt, w którym dawniej rezydował kowalski wójt. Taki urząd pełnił np. ojciec bpa Piotra Tylickiego, Andrzej Tylicki h. Lubicz. Na wójtówce urodził się przyszły biskup krakowski, wybitna postać piastująca wysokie urzędy państwowe i kościelne na przełomie XVI i XVII w.

Karczma – przy trakcie do Brześcia Kuj., na wylocie Tylickiego, funkcjonowała dawniej jedna z kowalskich karczm. W czasie robót budowlanych znaleziono tam liczne kości.

Galeria Kujawska – bogate zbiory prywatnego muzeum Haliny i Antoniego Benedykta Łukaszewiczów: Halina Łukaszewicz jest solistką zespołu „Melodia”, Antoni Benedykt Łukaszewicz zaś jest znanym gawędziarzem, autorem kilku książek o dziedzictwie naszego regionu, pisanych gwarą kujawską i językiem literackim. Muzeum mieści się w budynku z początku XX wieku, wybudowanym z myślą o założeniu młyna. Obiekt nigdy nie pełnił jednak zakładanej pierwotnie funkcji.

Relacja ze spaceru (29.08.2020)

Trasa spaceru historycznego tym razem wiodła południową i zachodnią stroną miasta. Po zbiórce na Placu Rejtana uczestnicy skierowali się do zabytkowego młyna i olejarnii. Właścicielka, Wanda Kudelska, zaprezentowała autentyczne wyposażenie obiektu i opowiedziała historię przedsiębiorstwa założonego przez jej przodków.

Kolejnym obiektem na trasie spaceru była Księżówka, gdzie dawniej rezydował Leon Stankiewicz, kowalski poeta, pedagog i regionalista. Obecnie w domu mieszka jego córka, Elżbieta Stankiewicz, pracująca wcześniej w łódzkiej wytwórni filmów animowanych SEMAFOR. Razem z zespołem uzyskała, m.in. w 2007 r. nagrodę filmową Oscara za film „Piotruś i wilk”.

Uczestnicy spaceru obejrzeli też budynek obecnego Domu Pomocy Społecznej (dawny Dom Rejenta), a następnie odwiedzili Galerię Kujawską, gdzie o swoich zbiorach opowiedzieli właściciele, Halina i Antoni Benedykt Łukaszewiczowie. Przewodnik, Arkadiusz Ciechalski, znawca historii Kowala i okolic, zdradził też, gdzie dawniej znajdowała się w Kowalu magistrat, karczma, wójtówka oraz kościół św. Fabiana i Sebastiana.

Na mieszkańców czekały pocztówki wraz z mapką i opisem trasy. Staną się one częścią Spacerownika, zbioru szlaków z propozycjami historycznych wędrówek po miasteczku. Znajdą się w nim również trasy spacerów, które odbyły się w Kowalu w ubiegłym roku – – szlakiem dawnych instytucji oraz szlakiem gospodarczym.

oprac. dokumentalne: Arkadiusz Ciechalski oprac. projektowe: Fundacja Ari Ari autorzy zdjęć: Michał Marcinkowski, Ewelina Trafisz, Fundacja Ari Ari zdjęcia archiwalne: Archiwum Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kowalu

Sponsorzy:

Spacer historyczny w Kowalu „Stare Miasto” jest propozycją wybrania się w podróż po przedwojennym miasteczku i jego najstarszej części – tzw. „Starym Mieście”. To trzecia już trasa spacerowa opracowana w Kowalu. W jej obrębie znalazły się zarówno miejsca, związane z historią gospodarczą, jak i sakralną i polityczną, a także związane z postaciami ważnymi dla Kowala.

Trasa: Matejki – Piłsudskiego – Kościuszki – Grabkowska – Zielona
– Tylickiego – Kołłątaja – Zamkowa.

Punkty na trasie spaceru: Plac Rejtana – młyn i olejarnia
– Księżówka – Galeria Kujawska – Wójtówka – karczma
– Kościół św. Fabiana i Sebastiana – Magistrat – Dom Rejenta.

Pocztówki z przedwojennego Kowala

Czy wiesz że...?

W Kowalu funkcjonowały dwa młyny – jeden z nich znajduje się przy ul. Kościuszki, a drugi przy ul. Piłsudskiego. Oba zostały zlokalizowane w południowej części miasteczka. Oba zostały pomyślane jako młyny typu motorowego. W obu również zachowały się sprawne urządzenia, które służyły do mielenia ziarna.

Młyn przy ul. Kościuszki jest obecnie własnością Wandy Kudelskiej.
W podwórzu znajdują się również zabudowania dawnej olejarni oraz niewielkiego spichrza przeznaczonego na magazynowanie przywożonego przez rolników zboża.

Niestety wyposażenie olejarni prawdopodobnie nie zachowało się do chwili obecnej.