cmentarz ewangelicko
-augsburski
gnojno
Spoczywają tu prochy rodzin: Adams, Albrecht, Bantz, Bottcher, Bonkowski, Bretzke, Cibusch, Elgert, Glessmann, Hammermeister, Hank, Hellwig, Knopf, Krampitz, Kreschner, Kruger, Krzesinski, Kutz, Ladzik, Pflugardt, Radke, Sichau, Stockmann, Timm, Tober, Tschensee, Wiese i innych mieszkańców zwykle trudniących się rolnictwem.
Na nieczynnym cmentarzu o powierzchni ok. 0,28 ha zachowało się przynajmniej 20 nagrobków, w większości wytworzonych z betonu. W stanie agonalnym przetrwał także drewniany cmentarny krzyż. Na ośmiu nagrobkach zachowały się inskrypcje, które poza danymi o pochowanych osobach, zawierają sentencje nawiązujące do życia wiecznego w niebiosach po śmierci, wiary w Zbawiciela oraz odwołujące się bezpośrednio do Psalmu 4. Starodrzew tworzą dęby i sosny. Główna aleja cmentarna zachowana szczątkowo. Obiekt wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Własność prywatna.
Nagrobki i detale
Upamiętnienie cmentarza zainicjowała Monika Eska-Kaszubowska w 2013. Prace porządkowe i dokumentacyjne prowadzone w 2019, wspólnie z wolontariuszami i uczniami Szkoły Podstawowej w Lubieniu Kujawskim oraz Zespołu Szkół Samochodowych we Włocławku. Ekspertyzę sporządziła dr Alicja Drozd-Lipińska (Katedra Biologii Człowieka Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu). Dokumentację opracowali: Michał Wiśniewski (Stowarzyszenie Lapidaria. Zapomniane cmentarze Pomorza i Kujaw) i zespół Fundacji Ari Ari.
Sponsorzy:
Cmentarz ewangelicko-augsburski w Gnojnie założono dla ewangelików przybyłych już w latach 60. XVIII wieku na zaproszenie starosty bobrownickiego Michała Podoskiego. Protestanci z Gnojna początkowo związani byli z parafia ewangelicką w Lipnie, a od 1838 roku należeli do parafii ewangelickiej w Osówce. Oddalenie od siedziby parafii spowodowało konieczność wybudowania własnego kantoratu, co stało się w 1856 roku. Z tego czasu pochodzą też najstarsze informacje na temat cmentarza, lecz niewykluczone, że powstał wcześniej. Drugi, murowany i istniejący do dziś dom modlitwy pełniący funkcję szkoły, wybudowano w 1908 roku. Po 1945 roku pełnił funkcje kaplicy rzymskokatolickiej. Obecnie to dom mieszkalny i budynek gospodarczy. Wnętrze pozostało w niezmienionej formie. Charakterystyczne dla tego typu budynków było wydzielenie części mieszkalnej dla pastora.
Pastorówka
Historia osadnictwa niemieckiego na Ziemi Dobrzyńskiej sięga XIII wieku. Największy napływ osadników nastąpił po drugim rozbiorze Polski (1793), kiedy ziemie te znalazły się w zaborze pruskim (od 1815 w granicach zaboru rosyjskiego). Wraz z przesiedleniami po II wojnie światowej, nekropolia w Gnojnie przestała pełnić swoją funkcję, ulegając zniszczeniu.
Obecnie w pobliżu cmentarza można odnaleźć ślady dawnego osadnictwa: kompleks budynków, które służyły dawnej społeczności ewangelickiej jako kaplica, dom pastora i szkoła. Obecnie budynek jest własnością prywatną.
Cmentarz porastają tradycyjnie sadzone w nekropoliach ewangelickich dęby. Pomogły one ustalić okres założenia cmentarza.
Tablica informacyjna
Wykonano w ramach projektu:
