cmentarz ewangelicko
-augsburski
dębniaki
Historia osadnictwa niemieckiego na Kujawach sięga XIV wieku. Najwięcej osadników przybyło na teren Kowala i okolic po drugim rozbiorze Polski(1793), kiedy ziemie te znalazły się w zaborze pruskim. Na początku XIX wieku w mieście stacjonował pruski garnizon, a w Kowalu i Rakutowie powstały ewangelickie szkoły elementarne. Najbliższe kościoły luterańskie znajdowały się we Włocławku i w Chodczu.
W okresie międzywojennym gminę Kowal zamieszkiwało ponad sto osób pochodzenia niemieckiego. Po wybuchu II wojny światowej obszar gminy włączono do Rzeszy, wysiedlając mieszkańców polskiego i żydowskiego pochodzenia. Ich miejsce zajęli Niemcy z Rzeszy (180), krajów bałtyckich, Rumunii i Wołynia (2000). W styczniu 1945 mieszkańcy pochodzenia niemieckiego opuścili Kowal i okolice przed nacierającymi wojskami radzieckimi. Większość z tych, którzy pozostali, ostatecznie opuściła te tereny w wyniku akcji przesiedleńczych prowadzonych do lat pięćdziesiątych XX wieku.
Nagrobki i detale
Prace porządkowe i dokumentacyjne prowadzone w 2019, wspólnie z wolontariuszami i uczniami Szkoły Podstawowej w Lubieniu Kujawskim (cmentarz porządkowany w 2009 i 2013). Ekspertyzę sporządziła dr Alicja Drozd-Lipińska (Katedra Biologii Człowieka Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu). Dokumentację opracowali: Michał Wiśniewski (Stowarzyszenie Lapidaria. Zapomniane cmentarze Pomorza i Kujaw) i zespół Fundacji Ari Ari.
oprac. dokumentalne: Michał Wiśniewski oprac. projektowe: Fundacja Ari Ari autorzy zdjęć: Bożena Ciesielska, Jarosław Czerwiński, Alicja Drozd, Michał Wiśniewski, Fundacja Ari Ari
Sponsorzy:
Cmentarz ewangelicko-augsburski z przełomu XIX i XX wieku w Dębniakach (gm. Kowal). Do 1945 należał do parafii ewangelicko-augsburskiej we Włocławku, a po II wojnie światowej został przejęty przez Skarb Państwa.
Zachowały się jedynie cztery zdekompletowane nagrobki i około 20 mogił ziemnych. W zachodniej części cmentarza znajduje się stela nagrobna z piaskowca, z płaskorzeźbiona girlandą kwiatową w górnej części. Nie zachował się krzyż wieńczący nagrobek. Pośrodku steli widnieje inskrypcja: ŚP / z Bysiów Amelja / SZMYT / żyła lat 74/ zm. 25 stycznia 1919r.
Tablica informacyjna
Wykonano w ramach projektu:
