O skępskiej społeczności żydowskiej wspomniała Z. Wegner w albumie Rodem ze Skępego wydanym w 2007 r. Pierwsze wzmianki o gminie żydowskiej pochodzą z 1852 r., ale już pod koniec XVIII w. osiedlała się ludność żydowska. W Skępem zbudowano bóżnicę i mykwę oraz założono cmentarz. Znajduje się on w południowej części Skępego między ulicą Rybacką a Aleją Spacerową nad Jeziorem Małym. Gminie żydowskiej podlegały także wsie: Lubówiec, Łąkie, Sarnowo, Szczekarzewo i Wymyślin. Przed II wojną światową mieszkało w Skępem około 250 obywateli narodowości żydowskiej. W różnych latach stan liczebny zmieniał się, ale przed 1939 r. wynosił około 300 osób. Osiedlali się oni w miastach lub miasteczkach, zajmując się handlem lub rzemiosłem w odróżnieniu od Niemców. Koloniści niemieccy zasiedlający gminę Skępe gospodarowali na roli. W Skępem trudniono się kupiectwem, rzemiosłem, fryzjerstwem, krawiectwem, kamasznictwem, piekarstwem, garbarstwem, zegarmistrzostwem, kotlarstwem, rzeźnictwem, wyrobem oleju czy fotografią. W rynku prowadzono sklepy oferujące różne towary. Były sklepy drogeryjne, galanteryjne, bławatne (sprzedawano materiały na ubrania), piekarnie, spożywcze, mięsne, z materiałami żelaznymi [1].

W XIX w. rabinami w Skępem byli Abraham Naftali Herc i Berisz Blumberg. B. Blumberg założył jesziwę, czyli szkołę. Od 1933 r. rabinem był Josef Gelernter, a od 1936 r. – Jakub Baruch Pisarz. Do majątku nieruchomego zaliczono synagogę, łaźnię, cmentarz z domkiem, rzeźnię drobiu, place i grunty.

W 1939 r. skępscy Żydzi zostali wywiezieni do obozu w Sierpcu, a potem do Warszawy. Niektórzy zginęli rozstrzelani w lesie w Karnkowie. Wojnę przeżyli ci, którzy zdążyli uciec przed eksterminacją. Drewnianą synagogę rozebrano na rozkaz niemieckich nazistów prawdopodobnie na przełomie 1941/1942. Pozostał tylko budynek, w którym mieściła się mykwa. Po społeczności żydowskiej w Skępem pozostało jeszcze miejsce na ziemi, w której grzebano zmarłych do 1939 r. Macewy czy kute ogrodzenia zabrano z kirkutu (cmentarza). Wielu kamieniarzy wykorzystywało płyty, żeby zrobić na nich nowe napisy. Pozostały nieliczne podstawy macew. Sfotografowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Rybackiej w Skępem fundament nagrobka to prawdopodobnie ohel, czyli prostokątny murowany grób ważnej osoby w społeczności żydowskiej. Ohele wznoszono nad grobami rabinów lub cadyków [2]. Skępski ohel ma wymiary 228 cm na 353 cm [3]. Taką postacią, dla której wybudowano ohel, mógł był rabin ze Skępego. Śladem są jeszcze nieliczne fotografie, które ocalały… i stary, drewniany dom przy ulicy Sierpeckiej w Skępem (dom spłonął w 2015 roku)[4]. Mieszkała w nim rodzina Podrygałów. Są jeszcze domy w centrum Skępego. I może jeszcze przejmujące wspomnienie w albumie Rodem ze Skępego Z. Wegner i jej siostry Stanisławy Radomskiej, których rodzice sąsiadowali z Podrygałami. I żywe w pamięci opowieści ocalałych dzieci, dziś już ludzi wiekowych… Pozostał w Yad Vashem w Dolinie Gmin Żydowskich napis na płycie SKEPE[5].                                                                                                                              

W książce Kto napisze naszą historię? w dokumencie Ukryte Archiwum Emanuela Ringelbluma” można znaleźć fragment dotyczący historii skępskich Żydów. Brzmi on następująco: „Program badań sztetlu opierał się na świadectwach ortodoksyjnych, przywiązanych do tradycji Żydów. Opracowanie poświęcone miejscowości Skempa przedstawia ten sztetl jako kehila kedosza  (świętą gminę), składającą się z pobożnych Żydów, którym przewodzi świątobliwy rabin Józef Gelernter. Chroni on swoją trzódkę, cierpi wraz z nimi i towarzyszy im na wygnaniu. W dokumencie z Oneg Szabat przytoczono kazania rabbiego, w których tłumaczy swoim wiernym, że ich udręki nie mają nic wspólnego z ich grzechami czy wadami. Ich pokoleniu przypadły cierpienia, jakich naród żydowski jeszcze nie zaznał. Wiek liberalizmu i oświecenia ustępuje pola mroczniejszej epoce. Ale w ten sposób Bóg poddaje ich próbie. A czyż świątobliwy rabbi Akiwa, męczennik z II wieku, nie przypominał Żydom: .  W tej pracy, jak w wielu innych z tego zbioru, dochodzi do głosu dojmująca rozpacz przesiedleńców, którzy usiłują uświadomić swoim nieznanym czytelnikom, a może po trosze i sobie, że do niedawna mieli domy, obowiązki, życiowe zakotwiczenie, żyli na stałe we wspólnocie. Tuż po otrzymaniu od Niemców nakazu opuszczenia ich miasteczka, szykując się do wyjazdu w nieznane, skempscy Żydzi prosili rabbiego o wydanie im indywidualnych zaświadczeń o ich społecznym statusie, żeby móc wykazać przed obcymi, że byli kiedyś szanowanymi głowami rodzin, a nie żebrakami”[6].

Społeczność żydowska po II wojnie światowej już się nie odrodziła.

[1] Relacje ustne mieszkańców Skępego.

[2] www.wikipedia.org.pl

[3] Autopsja. Pomiaru dokonał M. Rumiński i S. Ciesielski 2014 r.

[4] Autopsja.

[5] W. Szarszewski. Fotograf

ia z Yad Vashem.

[6] S. D. Kassow, Kto napisze naszą historię?, Warszawa 2010, s. 253.